αρίσταρχος

I

Όνομα ιστορικών προσώπων.

1. Τραγικός ποιητής από την Τεγέα (τέλη 6ου – τέλη 5ου αι. π.Χ.). Ήταν σύγχρονος αλλά μεγαλύτερος στην ηλικία από τον Ευριπίδη. Κατά τη Σούδα πήρε μέρος σε δραματικούς αγώνες για πρώτη φορά το 454 π.Χ., έγραψε 70 τραγωδίες και πέθανε εκατό ετών. Κέρδισε δύο νίκες, αλλά κυρίως τελειοποίησε τη δομή της τραγωδίας, καθορίζοντας και την έκτασή της σε χίλιους στίχους, όσους δηλαδή είχαν οι Πέρσες του Αισχύλου. Από τα έργα του σώζονται μόνο αποσπάσματα.

2. Αθηναίος στρατηγός (; – 407 π.Χ.). Υπήρξε ένας από τους Τετρακοσίους της Αθήνας. Το 411 π.Χ. κατέφυγε στην Οινόη, στο φρούριο που βρισκόταν στα σύνορα της Βοιωτίας και το παρέδωσε με απάτη στους Λακεδαιμονίους. Αργότερα κατηγορήθηκε και τιμωρήθηκε για προδοσία.

3. Αθηναίος, γιος του Μόσχου και φίλος του Δημοσθένη (4ος αι. π.Χ.). Είχε σκοτώσει κάποιον Νικόδημο από τις Αφίδνες και έφυγε από την Αθήνα. Κατηγορήθηκε τότε ο Δημοσθένης ως συνεργός της δολοφονίας από τους πολιτικούς του αντιπάλους, για να αναγκαστεί να αποσύρει την καταγγελία του εναντίον του Μειδία.

4. Α. ο Σάμιος (περ. 320 – περ. 250 π.Χ.). Αστρονόμος και μαθηματικός. Είναι ονομαστός για τη μέθοδο που χρησιμοποίησε για τον προσδιορισμό της σχέσης των αποστάσεων του Ήλιου και της Σελήνης από τη Γη. H μέθοδος αυτή, σωστή σε γενικές γραμμές και η καλύτερη κατά την αρχαιότητα, απαιτούσε την εκτέλεση ακριβέστατων μετρήσεων για να προκύψουν σωστά αποτελέσματα. Γι’ αυτό η τιμή (19) που βρήκε ο Α. είναι αρκετά διαφορετική από τη σημερινή (388). Πάντως o Α. με την τιμή που βρήκε επιχείρησε να προσδιορίσει και τη σχέση μεταξύ της διαμέτρου του Ήλιου και της διαμέτρου της Γης βρίσκοντας πως η διάμετρος του Ήλιου είναι 6-7 φορές μεγαλύτερη, ενώ από τους μεταγενέστερους υπολογισμούς έχει προκύψει πως είναι 109 φορές μεγαλύτερη. Ο Α. πρώτος υποστήριξε ότι o Ήλιος είναι το κέντρο του σύμπαντος και πως η Γη περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της, ερμηνεύοντας με την κλίση του γήινου άξονα τον κύκλο των εποχών του έτους. Γι’ αυτές του τις απόψεις o στωικός Κλεάνθης τον κατηγόρησε για ασέβεια. Από τα έργα του σώθηκε το Περί μεγεθών και αποστημάτων Ηλίου και Σελήνης.

5. Α. ο Σαμόθραξ (216; – 144; π.Χ.). Αλεξανδρινός γραμματικός των ελληνιστικών χρόνων, μαθητής του Αριστοφάνη του Βυζάντιου και διάδοχός του στη διεύθυνση της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Προικισμένος με εξαιρετική οξυδέρκεια και ανυπέρβλητος στην ερμηνεία των κειμένων, τον αποκαλούσαν κατεξοχήν γραμματικό. Έγραψε 800 βιβλία με κριτικά υπομνήματα, σχόλια και ερμηνευτικό περιεχόμενο, που μας είναι γνωστά από τα έργα των μαθητών του (περίπου 40 ονομαστοί γραμματικοί). Κυρίως όμως αφοσιώθηκε στα ομηρικά έπη, στα οποία αφιέρωσε δύο κριτικές εκδόσεις όπου με μεγάλη περίσκεψη έκανε διόρθωση και αποκατάσταση του ομηρικού κειμένου με βάση την αρχή του «Όμηρον εξ Ομήρου σαφηνίζειν», δηλαδή με παραβολή των λέξεων, σε παράλληλα χωρία του κειμένου για την εξακρίβωση της σημασίας τους. Ασχολήθηκε και με την ορθογραφία των ομηρικών κειμένων, ακολουθώντας την αρχή της αναλογίας. Γενικότερα άσκησε αποφασιστική επίδραση και στη διαμόρφωση του τυπικού της ελληνικής γραμματικής. Στον Α. οφείλεται η διάκριση των μερών του λόγου σε οκτώ. Έκανε επίσης κριτικές εκδόσεις και σχόλια στα έργα του Ησιόδου, του Πινδάρου και του Αλκαίου και έγραψε υπομνήματα για τον Αρχίλοχο, τον Ανακρέοντα, τον Αισχύλο και τον Αριστοφάνη. Ο Α. ήταν εχθρός των αλληγορικών εξηγήσεων και υποστήριξε πως σκοπός του ποιητή είναι η τέρψη της ψυχής.

II

Άγιος της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας. Κήρυξε στη Συρία και διετέλεσε επίσκοπος Απαμείας. Η μνήμη του τιμάται στις 7 Σεπτεμβρίου.

III

(Αντώνιος Μαυράκης, Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος 1931 –). Επίσκοπος Ζηνουπόλεως. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και μετεκπαιδεύτηκε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ενώ αναγορεύτηκε διδάκτορας του πανεπιστημίου Durham της Αγγλίας. Το 1950 χειροτονήθηκε διάκονος και το 1956 πρεσβύτερος. Υπηρέτησε ως ιεροκήρυκας και εφημέριος σε ελληνορθόδοξες ενορίες-κοινότητες της Αγγλίας και των ΗΠΑ, όπου διετέλεσε υποδιευθυντής της εκεί θεολογικής σχολής του Τιμίου Σταυρού Βοστώνης. Το 1969 εξελέγη επίσκοπος Μαρεώτιδας (Αλεξάνδρειας). Κατά το χρονικό διάστημα 1970-79 υπηρέτησε στην αρχιεπισκοπή Αυστραλίας, ενώ από το 1980 εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο, όπου υπηρετεί ως βοηθός επίσκοπος στην αρχιεπισκοπή Θυατείρων και Μεγάλης Βρετανίας. Έχει οργανώσει σε σύλλογο τους Αιγυπτιώτες Έλληνες που ζουν στο Λονδίνο, εκδίδει το περιοδικό Μαθητική Εστία, ενώ έχει εκδώσει και το βιβλίο Το δίκαιο του γάμου και του διαζυγίου κατά την Ορθόδοξη και Αγγλικανική Εκκλησία 1850-1950. Τιμητικές διακρίσεις: Σταυρός χιλιετηρίδας Αγίου Όρους, Σταυροί Β’ τάξης των Πατριαρχείων Ιεροσολύμων και Μόσχας κ.ά.

* * *

ἀρίσταρχος, ο (Α)

(επίθ. του Διός) αυτός που κυβερνά με τον καλύτερο τρόπο.

[ΕΤΥΜΟΛ. < άριστος + αρχός («αρχηγός») < άρχω].